اَلَّذينَ يؤْمِنونَ بِالْغَيبِ
قرآن: سوره بقره آیه 5
پرواپيشگان كسانى هستند كه به ناديده ايمان دارند
گرچه امام مهدى عليه السلام از آغاز ولادت و در طول زندگانى ايام كودكى، چهره اى آشكار و شناخته شده در جامعه نبودند، ولى همانگونه كه در بخش “تولد امام مهدی علیه السلام” بيان شد، افراد مورد اعتماد و شيعيان بااخلاص، در آمد و شد به منزل امام عسكرى عليه السلام، گاهى خدمت آن حضرت مى رسيدند. ولى شرائط اجتماعى از آغاز امامت آن حضرت به گونه اى شد كه آن حضرت به امر خداى بزرگ، غيبت اختيار فرموده بصورت چهره اى ناشناس در جامعه زيسته، به انجام تكاليف الهى خود مشغول شدند
الغيبة (نعمانى) صفحه 149 و 150 ح 6 و 7 از امام باقر عليه السلام
غيبت امام زمان عليه السلام دو دوره گوناگون داشت: غيبت صغرى و غيبت كبرى
جالب اينجاست كه دو غيبت امام مهدى عليه السلام در روايات متعددى كه اهل سنت نيز آنرا نقل كرده اند، در حديث پيامبر اكرم و ديگر پيشوايان دين به صراحت بيان شده است
امام صادق عليه السلام فرمودند
لِلْقائِمِ غَيبتانِ، اِحديهما طَويلةٌ و الاُخرى قَصيرةٌ
حضرت مهدى عليه السلام دو غيبت دارند كه يكى طولانى (غيبت كبرى) و ديگرى كوتاه (غيبت صغرى) است
الغيبة (نعمانى) صفحه 170 ح 1 و 2
در مصادر اهل سنت اين روايت با عبارتى مشابه آمده است عِقْد الدرر (مقدسى شافعى) صفحه 133 و 134
غيبت صغرى از امامت آن حضرت آغاز و به مدت 69 سال يعنى تا سال 329 ادامه يافته، از آن پس، غيبت كبرى نام دارد كه تا زمان ظهور آن حضرت ادامه خواهد يافت(برخى از دانشمندان شيعه، از آنجهت كه غيبت صغرى را از آغاز تولد به حساب آورده اند، طول آنرا 74 سال دانسته اند)
ويژگى غيبت صغرى در اينست كه در ايام غيبت صغرى، امام مهدى عليه السلام در جامعه نمايندگانى داشتند كه رابط بين امام و مردم بوده، نامه ها، سؤالات، اموال و نذورات و … مردم را به امام رسانيده، پاسخ آن حضرت را به مردم می رساندند. اين نمايندگان چهار نفر بودند كه به “نواب اربعه” مشهورند.ء
از نواب اربعه، معجزات و كرامات فراوانى نقل و در تاريخ ثبت گرديده است. نواب اربعه كه محل سكونت آنها شهر بغداد بوده و مدفن آنها نيز همانجاست، عبارتند از
نايب اول: جناب ابو عَمرو عثمان بن سعيد عمروى (م حدود سال 265 ) است كه از آغاز امامت حضرت مهدى عليه السلام نايب آن حضرت، و قبلاً نيز وكيل امام هادى و امام عسكرى عليهم السلام بوده است.(در لفظ “عمر.” واوی است که خوانده نمیشود. لذا “عمروی” – “عَمری” تلفظ میشود)
نايب دوم: جناب ابو جعفر محمد بن عثمان عمروى (م جمادى الاول سال 304 يا 305 ) است كه قبلاً
وكيل امام عسكرى عليه السلام بوده است
امام عسكرى عليه السلام در تشرّف گروه چهل نفرى به محضرشان كه توفيق ديدار امام مهدى عليه السلام نيز نصيب آنها شد، نيابت اين دو بزرگوار از جانب حضرت مهدى عليه السلام را پيشتر بيان فرمودند.{در بخش “تولد امام مهدی علیه السلام“، اين مطلب بيان گرديد.}
نايب سوم: جناب ابوالقاسم حسين بن روح نوبختى (م 18 شعبان 326 ) است كه از تبار خاندان نوبختى كه خاندانى ايرانى الاصل بودند، مى باشد
نايب چهارم: جناب ابوالحسن على بن محمد سيمرى يا سمرى (م 15 شعبان 329 ) كه آخرين نايب امام بوده است. شش روز قبل از درگذشت او، امام عليه السلام در نامه اى (توقيع)، فوت او و پايان دوره نيابت را بيان نموده و آغاز غيبت كبرى را اعلان فرمودند. الاحتجاج (طبرسى) 193/2
در ايام غيبت كبرى كه اكنون حدود هزار و صد سال از آن می گذرد، امام عليه السلام از نماينده اى در ميان مردم برخوردار نبوده، مردم در مسائل دينى به راويان حديث – يعنى دانشمندان علوم دين كه فقهاء جامع الشرائط باشند – ارجاع شده اند. لذا مراجع دينى و طبقه فقهاء را اصطلاحاً “نواب عام” امام می نامند. امام مهدى عليه السلام در توقيعى فرمودند
و اَما الْحوادِثُ الْواقِعةُ فَارجِعوا فيها اِلى رواة حديثِنا فَاِنَّهم حجتى علَيكُم و اَنَا حجةُاللَّهِ علَيهِم
در پيشامدهاى جديد كه اتفاق م ىافتد به راويان حديث ما مراجعه كنيد، زيرا آنان حجت من بر شما و من حجت خدا بر آنها مى باشم
كمال الدين صفحه 484 حدیث 4
امام زمان عليه السلام كه به صورت چهره اى ناشناس در جامعه در ايام غيبت بسر مى برد، در مراسم حج شركت می كند، در جوامع رفت و آمد می نمايد، به هدايت افراد پرداخته از بی پناهان دستگيرى مى نمايد. يعنى امام مهدى عليه السلام همچون خورشيد پس ابرى است كه مردم از وجود و نور و حرارت و جاذبه او بهره میبرند، هر چند كه او را در ظاهر نمى شناسند. اين تعبير درباره حضرت مهدى عليه السلام از رسول اكرم صلی الله عليه و آله مى باشد. كمال الدين صفحه 253 حدیث3 – همچنین مقاله ای به زبان انگلیسی راجع به این موضوع را میتوانید در لینک مقابل بخوانید: “خورشید پشت ابر“ء
در ايام غيبت، اگر چه مردم عموماً آن حضرت را نمی شناسند و امكان مراجعه حضورى به بارگاه آن حضرت را ندارند، ولى به اذن خداوند متعال، بسيارى از افراد، به خدمت آن حضرت تشرّف يافته، به ديدارشان موفق میشوند كه در اين زمينه، وقايع مشهور و شور انگيز فراوانى وجود دارد. محدث بزرگوار، حاجى نورى در باب هفتم كتاب “نجم ثاقب” صد واقعه در اين زمينه نقل كرده است
به زودی مواردی از تشرفات مستند و صحیح السند در بخش “تشرفات خدمت امام مهدی علیه السلام” بارگذاری خواهد شد